Een deel van mijn loopbaan ben ik werkzaam geweest in de zwaardere drugshulpverlening. Ik werkte met zowel individuele cliënten als met gezinnen met uitgebreidere problematiek. Een leerschool en professie die me nog dagelijks toerust om verwaarlozing en destructief gedrag te herkennen in de (semi)-profit bedrijven die ik de laatste 20 jaar adviseer. Want ik heb geconstateerd dat je onderzoek en conclusies uit de orthopedagogiek rond thema’s als geweld en verwaarlozing zonder meer kunt toepassen in organisaties. Ook daar is er soms sprake van destructief leiderschap of van ‘verwaarloosde organisaties‘.

Destructief leiderschap

Onlangs herkende ik een destructieve leider in een organisatie, doordat hij kort na zijn aanstelling met zijn beste medewerker, die veel verdiensten had voor de organisatie, in korte tijd drie functioneringsgesprekken op een rij voerde met een negatieve beoordeling. Toen deze medewerker een aanvraag deed voor scholing, adviseerde de leidinggevende de medewerker een voorstel op papier te zetten. Vervolgens werden de voorstellen één voor één afgewezen door de leidinggevende met de mededeling: “Je bent nu een stuk verder, je weet nu wat er allemaal niet kan”.

Afwezig leiderschap

Afwezigheid van leiderschap kun je in de volgende drie voorbeelden herkennen (allemaal recent gebeurd):

• De medewerker in een vervoersorganisatie die na een verkeersongeluk naar een traumapsycholoog verwezen wordt, maar waar geen leidinggevende ooit nog naar vraagt;
• De leidinggevende die zoveel op het hoofdkantoor moet werken aan de doorontwikkeling van de landelijke organisatie dat zijn eigen filiaal al jaren niet begeleid én wel overbelast wordt.
• Een organisatie die ieder jaar wel korte teaminterventies doet met steeds andere ‘veranderaars’, maar de uitkomsten nooit goed evalueert en borgt waardoor ‘wat er echt speelt’ niet op tafel komt.

Als ik iets geleerd heb in mijn loopbaan is dat herkennen, benoemen en registreren van het probleem er aan bijdraagt dat de problematiek stopt. Maar er wordt nauwelijks over gepraat, valt me op, terwijl afwezige en destructieve leiders in mijn verandertrajecten toch echt regelmatig in zicht komen.

Wat zijn de kenmerken van destructief en verwaarlozend leiderschap

De volgende kenmerken van destructieve en verwaarlozende leiders kunnen een leidraad zijn bij het bepalen of je in jouw organisatie te maken hebt met dergelijk gedrag.

Destructief  leiderschap	Verwaarlozend  leiderschap
Destructief gedrag is, vanuit welke motieven dan ook, intentioneel, de leidinggevende heeft de intentie om met dit gedrag doelen te bereiken.	Niet intentioneel. Het is afwezigheid van leiderschap, onvermogen om op behoeften aan structuur en erkenning van medewerkers in te gaan.
Dit gedrag is vaak persoonlijker gericht.	Vaak team-, afdeling-, organisatiebreed te herkennen.
Wederkerig gedrag. Destructief leiderschap roept verzet op of de medewerker gaat weg. Daarom is destructief gedrag: Meer zichtbaar, omdat het excessen betreft die duidelijker waarneembaar zijn in de organisatie. Vaak tot één persoon te herleiden. Inzet van macht om bewust een doel te bereiken. Vertrek van deze leidinggevende brengt opluchting, een nieuwe leidinggevende krijgt een kans.	Werknemers hebben geen vertrouwen in de organisatie en er is dus weinig interactie. Deze stijl kenmerkt zich door contactvermijdend gedrag: Vaak minder zichtbaar, met zelfs gewenning (‘het zal wel zo horen’). Komt pas in beeld als de organisatie niet meer met de tijd mee kan. Vaak onderdeel van de organisatiecultuur. Afwezigheid van leiderschap is een onderdeel. Geen inspirerende omgeving. Vertrek van deze leidinggevende leidt tot gelatenheid. De opvolger wordt gewantrouwd.

Herken jij destructieve of afwezige leiders? De eerste is makkelijker te herkennen dan de tweede. Want misschien ben je het al langer gewend dat er geen leidinggevend kader is. Laat me jouw ervaringen eens horen?
Wens je hulp, dat kan!